Tajlandia pod panowaniem nowego króla

13-tego października 2019 r. minęła trzecia rocznica śmierci panującego ponad 70 lat, króla Bhumibola Adulyadeja – Ramy IX, zaś pół roku temu – po okresie oficjalnej żałoby – koronowany został nowy król Tajlandii, Maha Vajiralongkorn, jego syn. Król jest tam także najwyższym autorytetem religijnym. Wydarzenia te stanowią dobry powód do zastanowienia się nad współczesną Tajlandią, kluczowym krajem Azji Południowo-Wschodniej.

Tajlandia, dawniej nazywana Syjamem, to buddyjskie królestwo (ortodoksyjnego buddyzmu Theravada) i kluczowy kraj regionu Azji Południowo-Wschodniej. Ongiś silne i zamożne królestwo, które zachwyciło francuskich posłów Ludwika XIV swym bogactwem i jako jedyne z całego regionu dzięki zręcznej polityce oparło się podbojowi kolonialnemu w XIX w. Po II wojnie światowej, choć poprzednio - po krótkim oporze - uległo Japonii i czasowo blisko z nią kooperowało, dzięki zręczności swojej dyplomacji, odbudowało swoje relacje z Aliantami i w grudniu 1946 zostało  55 – tym członkiem ONZ. W drugiej połowie XX wieku przeprowadzało modernizację w ścisłym sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi, co przyniosło krajowi rozwój w różnych dziedzinach, prosperity i światową rozpoznawalność, lecz przyczyniło się również do wielu problemów społecznych i politycznych.

Dziś Tajlandia staje się coraz bardziej znana w Polsce i jest chętnie wybieranym kierunkiem urlopowym. Tajlandia to jednak nie tylko turystyka. To fascynująca mieszanka wielowiekowej, buddyjskiej kultury z zauważalną, acz dość powierzchowną okcydentalizacją. To kraj, który w skali regionu skutecznie się zmodernizował, lecz przy zachowaniu w dużej części tradycyjnej struktury społeczno-politycznej. To wreszcie kraj obecnie głęboko podzielony na dwa wrogie obozy polityczne, odzwierciedlające podziały społeczno-ekonomiczne w społeczeństwie. Czy rządy nowego króla Vajiralongkorna czyli Ramy X, który dopiero musi budować swój autorytet, zasypią te podziały? Jaka będzie rola wojskowych, w tym tych przebranych ostatnio w cywilne stroje? Jak ułożą się relacje w trójkącie dwór królewski-armia-społeczeństwo? Jaka jest przyszłość opozycyjnego, ludowego ruchu „czerwonych koszul? Jaka będzie rola nowobogackich i skorumpowanych  klanów jak np. klan Shinawatra oraz dawnych elit?

Jak wygląda położenie międzynarodowe Tajlandii na tle coraz silniej rywalizujących ze sobą USA i Chin? Na te i inne pytania odpowiedź postarają się znaleźć: były ambasador w Tajlandii i znawca spraw Azji Wschodniej Krzysztof Szumski oraz  politolog i kulturoznawca, specjalista od Azji Południowo-Wschodniej z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu, Uniwersytetu Jagiellońskiego dr Michał Lubina.

Opracował dr M. Lubina, przy współpracy amb. K. Szumskiego

70 Years of the People’s Republic of China: Economic Achievements

W tym roku przypada  rocznica 70-lecia utworzenia Chińskiej Republiki Ludowej. Przechodziła ona różne fazy w swoim rozwoju, także trudne. Reformy zainicjowane przez Deng Xiaopinga w 1978 roku otworzyły niewątpliwie najbardziej owocny etap. Chiny stały się nie tylko „fabryką świata”, ale i „bankierem świata”, a precyzyjniej – „inwestorem świata” dzięki swoim ogromnym rezerwom walut i złota. W ciągu 40 lat reform statystyczny dochód na głowę mieszkańca wzrósł aż dwudziestokrotnie. Jeszcze nigdy żaden kraj nie rozwijał się przez kilka dekad w takim tempie i nie dokonał w tak krótkim czasie ogromnego skoku cywilizacyjnego. Chiny są teraz promotorem globalizacji i wolnego rynku, jak też dbałości o ekologię i o pokojową współpracę państw.

Sukcesy chińskie w dziedzinie gospodarczej przedstawią dwaj profesorowie, ekonomiści, z Renmin Uniwersyty of China (Chińskiego Uniwersytetu Ludowego) z Pekinu. Prof. Huang Weiping, który już gościł na naszych debatach, przedstawi  awans Chin w międzynarodowych stosunkach gospodarczych, a prof. Peng Gang ich sukcesy w likwidacji biedy, będącej dziedzictwem zapóźnienia w rozwoju, wojen i półkolonialnego wyzysku..

*

 At the 70th anniversary of the People’s Republic of China we will present her economic achievements. The development of China passed various phases. Undoubtedly, the reforms initiated by Deng Xiaoping in 1978 opened her most fruitful period. PRC achieved a status of the “factory of the world” and  “bank owner of the world”, more precisely – the “investor of the world” owing to her great reserves of foreign exchange and gold. During the 40 years of reform real GDP per capita increased there 20 times. There was no country in the world, which for so many decades would develop so fast and made so great leap in its technological level. Now in the result China promotes globalization and free trade in the world, promotes ecological development as well as peaceful cooperation of all states.

The two professors from the Renmin University of China, in Peking, will present economic achievements of their country. Professor Huang Weiping, who already lectured at our debates, will present China’s position in the international economic relations, and professor Peng Gang will explain how China fights against poverty inherited from the pas, resulting from backwardness, semi-colonial exploitation and wars.

                                                                Prof. dr hab. Krzysztof Gawlikowski

                                                    Kierownik Katedry Cywilizacji Azji Wschodniej

                                                                      Uniwersytetu SWPS

                                                   Director of the Department of Asian Studies

                                                 University of Social Sciences and Humanities

Transformacja w Polsce i w Chinach: podobieństwa i różnice

Procesy przemian zachodzących w Chinach od 1978 r., nazywanych w tym kraju "polityką reform i otwarcia na świat", a na Zachodzie "reformami Deng Xiaopinga", są interpretowane rozmaicie i budzą kontrowersje. Na przykład, władze tajwańskie, w pewnych okresach z dużą intensywnością, propagowały koncepcję, że w Chinach nic się nie zmieniło i panuje tam nadal reżim komunistyczny. Zdobywała ona nawet pewną popularność wśród zwolenników „powstrzymywania wzrostu potęgi Chin”, zwłaszcza w USA. W sposób paradoksalny koncepcja ta gloryfikowała system komunistyczny, gdyż pokazywała, iż może on - w sprzyjających warunkach - zapewniać najszybszy wzrost gospodarczy w historii świata i awans cywilizacyjny krajom biednym.

Racjonalnie myślący badacze, jak profesor Lynn T. White z Uniwersytetu Princeton, głoszą z kolei, że pośród wszystkich krajów post-komunistycznych Chiny przeprowadziły najbardziej udaną transformację i osiągnęły największe sukcesy gospodarcze, W Unii Europejskiej, gdzie kładzie się wciąż nacisk na wartości i propagowanie demokracji w świecie, wytyka się często Chinom autorytarne rządy i "państwowy kapitalizm”, starając się w ten sposób dyskredytować je w oczach opinii publicznej i osłabiać ich pozycję negocjacyjną. Inne oskarżenia formułuje Prezydent D. Trump traktujący Chiny jako rywala. Opinie o Chinach są zatem często związane z interesami politycznymi i gospodarczymi, a wzrost ich potęgi zwiększa jeszcze zaciekłość propagandowych ataków.

30 lat polskich przemian także budzi rozmaite kontrowersje dotyczące natury systemu politycznego po 1989 roku, okresu kiedy "skończył się komunizm", itd.

Po dwu spotkaniach poświęconych chińskim przemianom chcemy je niejako podsumować, przedstawić podstawowe fakty i porównać z przemianami ostatnich 30 lat w Polsce. Można to ująć w kilku tezach:

1. Za podstawową cechę systemu komunistycznego przyjmuję podstawowe kryterium uznawane przez jego teoretyków, czyli "społeczną własność środków produkcji", sprowadzającą się do upaństwowienia całej gospodarki, w której mechanizmy rynkowe i stosunki towarowo-pieniężne odgrywają niewielką rolę, gdyż dominuje tzw. "gospodarka planowa". Przejście do gospodarki rynkowej określam tutaj jako "transformację", gdyż pociąga to za sobą zmianę charakteru państwa oraz całego życia społecznego i politycznego, bez względu na ich charakter.
2. System komunistyczny w Chinach różnił się zasadniczo od modelu sowieckiego i środkowo-europejskiego, procesy transformacji musiały zatem biec innymi drogami, tym bardziej, że będąc historycznym centrum "cywilizacji konfucjańskiej” nie przyjmowały one "modelu zachodniego", z dominacją wolnego rynku oraz demokracji liberalnej, jako ideału, jak to było w Polsce przez całe jej dzieje, gdyż leżała ona na peryferiach rozwiniętych krajów Europy, do których czuła się przynależna.
3. I w Polsce i w Chinach czynnik narodowy odegrał w przemianach kluczową rolę. W Polsce system komunistyczny obalaliśmy jako narzuconą przemocą przez Związek Sowiecki formę półkolonialnego zniewolenia narodowego. Była ona tym bardziej dolegliwa, iż system komunistyczny był sprzeczny z naszymi tradycjami narodowymi, apoteozą wolności i indywidualizmu, a niskim autorytetem państwa. W Chinach zaś system komunistyczny zwyciężył w wyniku wojny domowej, w istocie wbrew intencjom Stalina, a kraj zachowywał swoją suwerenność i zapewnił ogromną poprawę życia. Ponadto komunizm wyrastał tam z rodzimych korzeni konfucjańskich i realizował wiele tradycyjnych wartości chińskich, co powodowało jego odmienność od systemu sowieckiego. M.in. miał uniwersalistyczno-ideologiczny charakter w duchu konfucjańskim. Stąd popadał w konflikt z rozmaitymi tradycjami oraz interesami narodowymi uznawanymi za „zacofane”. Dlatego czołowym hasłem społecznego buntu przeciwko systemowi maoistowskiemu stało się tam przywrócenie państwu charakteru narodowego i troski o codzienne potrzeby i interesy narodu.

Będziemy omawiać także inne cechy specyficzne obu transformacji.

Prof. K. Gawlikowski, który będzie referował te problemy, oglądał z bliska te procesy w Chinach i w Polsce.

Prof. dr hab. Krzysztof Gawlikowski
Kierownik Katedry Studiów Azjatyckich
Uniwersytet SWPS